Het een leuke ervaring om een workshop nachtfotografie te geven. Het was de eerste keer en dat is spannend. Met een groepje van drie cursisten ben ik door Utrecht gelopen om op verschillende locaties de verschillende effecten van licht door te nemen om uiteindelijk in het donker alle kennis samen te voegen en te gaan fotograferen.
De onderwerpen die in deze workshop aandacht krijgen zijn:
- M-stand
- Het gouden uur
- Het blauwe uur
- Experimenteren met diafragma waarden / Stervorming in lampen
- Bokeh (eigen aanvulling)
- Experimenteren met ISO waarden
- Lichtstrepen maken met verschillende sluitertijden
- Automatisch / Handmatig scherpstellen in het donker
- Tekenen met licht in de richting van de camera
In dit artikel bespreek ik kort wat er over elk onderwerp is behandeld zodat je een indruk krijgt van de inhoud van de workshop.
M-stand
Fotograferen in de manuele stand kan voor beginnende fotografen eng klinken omdat je dan alles zelf moet doen. Dit valt reuze mee als je de verhouding tussen ISO, diafragma en sluitertijd weet. Meer over fotograferen in de M-stand lees je hier.
Gouden uur
Het gouden uur is het moment waarop de zon in een bepaalde hoek staat ten opzichte van de horizon. Het effect van deze hoek is dat het licht heel zacht en warm is waardoor schaduwen minder hard worden. Het contrast tussen donker en licht wordt minder totdat de zon uiteindelijk ondergaat.
Op dit moment stonden wij bij de Dom die een oranje kleurtje kreeg door de zonsondergang. Zoals je op de foto kunt zien is er weinig schaduw terwijl de zon wel direct op de Dom schijnt.
Sluitertijd: 1/100 sec, Diafragma: f/6.3, ISO 200, Brandpuntsafstand 20mm op Manuele stand
Blauwe uur
Het blauwe uur komt na het gouden uur en ook dit effect komt door de zon. Het ontstaat voordat de zon opkomt, of nadat de zon is ondergegaan, en tijdens dit uur (wat vaak geen uur duurt maar korter is) wordt de lucht verlicht door de zon. De lucht heeft dan een zachte kleur blauw wat een mooi contrast oplevert met verlichte gebouwen.
Helaas heb ik hier geen foto van omdat de bewolking opstak. Die houden jullie nog van mij te goed.
Experimenteren met diafragma waarden / Stervorming in lampen
In het donker kun je verschillende sluitertijden gebruiken. Voor heel veel camera’s is 30 seconden de langste belichtingstijd (met uitzondering van BULB) die ingesteld kan worden. Om deze lange sluitertijd te krijgen wordt het diafragma kleiner gemaakt waardoor de sensor meer tijd nodig heeft om een goede belichting te krijgen.
Op het moment dat we hier mee aan de slag gingen waren we bij de Wittevrouwensingel en keken we uit op Wolvenplein, een justitiële inrichting. Dit gebouw wordt rondom goed verlicht zodat mensen die tussentijds willen vertrekken, op tijd worden opgemerkt. Die goede verlichting gaf ons de mogelijkheid om met verschillende diafragma waarden te fotograferen.
Het diafragma speelt hier een belangrijke rol. Een korte sluitertijd, in dit geval van 0.25 sec met diafragma f/5.6 en ISO 200 zorgt ervoor dat lampen op de juiste manier vastgelegd worden.
Sluitertijd: 0.25 sec, Diafragma: f/5.6, ISO 200, Brandpuntsafstand: 17mm met 1.3 stop onderbelichting op Diafragmavoorkeuze stand
Een langere sluitertijd kan ervoor zorgen dat er stervorming ontstaat. Dat kan bewust gedaan worden of een hinderlijk bijeffect van een klein diafragma (groot f-getal)
De onderstaande foto heeft een sluitertijd van 2.5 sec met diafragma f/10 bij ISO 200.
Sluitertijd: 2.5 sec, Diafragma: f/10, ISO 200, Brandpuntsafstand: 17mm met 1.3 stop onderbelichting op Diafragmavoorkeuze stand
Wat je hier ook ziet is dat de lampen een zeshoekige vorm hebben. Dat is de vorm van het diafragma als het kleiner wordt. Dat betekent dat mijn objectief 6 diafragmabladen heeft en dat is niet veel. Duurdere lenzen hebben 8 of 9 diafragmabladen waardoor een lamp een mooie ronde stervorm krijgt.
Op die manier kun je herkennen met welk soort objectief een foto is gemaakt.
Bokeh
Bokeh is misschien een onderwerp wat je niet snel zal verwachten bij nachtfotografie. Ik kon de techniek hiervan uitleggen omdat het terrein zo goed verlicht is. Bokeh is een techniek waarbij je onscherpte gebruikt in je foto. In dit geval hebben we bokeh gebruikt bij de lampen die op het terrein van Wolvenplein stonden.
Het effect is heel simpel te maken:
- Richt de camera op een lamp die op een afstand staat (minimaal 10 meter)
- Zet de autofocus uit, zet het schuifje op het objectief naar M of MF
- Draai aan de focusring en kijk tegelijk door de zoeker van de camera om te zien of het beeld onscherp wordt
- Draai aan de focusring totdat je niet verder kunt draaien
- Maak nu een foto
Sluitertijd: 3.2 sec, Diafragma: f/10, ISO 200, Brandpuntsafstand 85mm en 1.3 stop onderbelichting op Diafragmavoorkeuze stand
Experimenteren met ISO waarden
ISO is de factor waarmee de elektrische signalen, die van de beeldsensor komen, versterkt worden. Hoe hoger de ISO, des te hoger de versterking van de signalen die van de sensor komen. Bij het uitlezen van de sensor kunnen foutjes ontstaan en dat komt omdat de pixels erg dicht bij elkaar liggen. Die foutjes worden ook versterkt en daardoor ontstaat ruis.
Wat we hebben gedaan is in plaats van ISO 200, High ISO (de meest hoge ISO waarde die de camera aankan) instellen. Vervolgens hebben we een foto gemaakt met een sluitertijd van 1/500 sec die vol met ruis zat. Op die manier is goed te zien hoe de kleine foutjes bij het uitlezen van de sensor versterkt worden.
De hoge/hoogste ISO waarden van een camera zijn vaak voor extreme situaties waarin beeldkwaliteit niet het allerbelangrijkste is. Probeer waar mogelijk een lage ISO waarde te gebruiken.
Lichtstrepen maken met verschillende sluitertijden
Utrecht is een goed verlichte stad waardoor het moeilijk is om enkel lichtstrepen van bussen, auto’s of treinen te maken. Wat belangrijk is bij deze techniek is dat je een lange sluitertijd kiest, bijvoorbeeld 15 seconden, en in een donkere omgeving staat. Het aanwezige licht van auto’s, bussen of treinen wordt dan beter vastgelegd door de camera waardoor het beter naar voren komt.
Een foto van een snelweg in Amerika:
Zorg ervoor dat, als het kan, je in de manuele stand fotografeert zodat een foto niet te licht wordt. De automatische belichting van je camera wil namelijk nog steeds een lichte foto maken terwijl dat niet de bedoeling is.
Lukt dit niet, probeer dan onderbelichting om te zorgen dat een foto niet te licht wordt.
Automatisch / Handmatig scherpstellen in het donker
In het donker kan je camera moeilijk automatisch scherpstellen. Wat je kunt doen is je camera richten op een punt waar wel licht is en wat ongeveer even ver weg ligt als het onderwerp wat je wil gaan fotograferen. Richt je camera op dit beter verlichte onderwerp en druk half de ontspanknop in zodat de camera scherp kan stellen.
In dit geval hebben we de lampen van de inrichting gebruikt als scherpstelpunt. Bij langere sluitertijden is het niet heel belangrijk dat je iets voor of achter het onderwerp scherpgesteld Door de lange sluitertijd is er alsnog veel scherpte op de foto.
Zet vervolgens de autofocus uit door het schuifje op je objectief naar M of MF te schuiven en draai de camera naar het onderwerp wat je wil gaan fotograferen. Maak nu een foto en controleer achteraf of de foto scherp is. Als dat niet het geval is kun je de focus handmatig aanpassen.
Beschikt jouw camera over Live View? Dan is het makkelijker. Richt je camera op een stuk wat goed verlicht is en schakel Live View in. Zet de autofocus uit en zoom digitaal in met de camera. Richt je op het onderwerp (in ons geval een lamp) waarop je wil scherpstellen en draai aan de focusring totdat het onderwerp scherp in beeld komt. Druk nu de ontspanknop in en maak een foto.
Controleer achteraf altijd of de foto scherp is!
Tekenen met licht in de camera
Ook hier is een lange sluitertijd en een donkere omgeving belangrijk. Stel een sluitertijd in tussen de 10 en 30 seconden en druk de ontspanknop in zodat de camera een foto maakt. Ga voor de camera staan en zet een zaklamp aan en schijn richting de camera. De camera zal het binnenkomende licht dan vastleggen als enige lichtbron waardoor je tekening vastgelegd wordt.
Sluitertijd: 10 sec, Diafragma: f/8, ISO 100, Brandpuntsafstand 85mm op Manuele stand
Zorg ervoor dat je hier ook onderbelichting toepast zodat de foto donkerder wordt. Anders krijg je een foto waarop de omgeving ook te zien is en dat kan afleiden of de foto minder mooi maken..
Dit is een korte impressie van mijn workshop Nachtfotografie voor Fotoclub.nu. Ben je enthousiast geraakt en wil je ook een workshop volgen? Ga dan naar de website van Fotoclub.nu en geef je op!